Jeszcze kilka lat temu nie miałam pojęcia co to jest jarmuż, jak wygląda, jakie ma właściwości i jak go jeść.
Pamiętam gdy pierwszy raz udało mi się na bazarku w Konstancinie kupić cały jarmuż (taki wyrwany prosto z pola z korzeniami), wracając do auta ze swoją zdobyczą wiele pań pytało mnie co ja z tym kwiatem będę robić:)
Jarmuż i jego właściwości
Dzień bez jarmużu to jak dzień bez słońca
Tak podobno twierdzi amerykański aktor Kevin Bacon. I nie bez powodu. Jarmuż to warzywo o bardzo wysokiej gęstości odżywczej i znajduje się w samej czołówce skali ANDI.
Skala ANDI (Aggregate Nutrient Density Index) ocenia produkty na podstawie tego jak dużo składników pokarmowych dostarczają organizmowi na każdą spożytą kalorię.
W skali od 1 do 1000 punktów jarmuż posiada najwyższą możliwą ilość punktów czyli aż 1000! Im więcej w twojej diecie produktów o najwyższej ilości punktów tym lepiej. Więcej o skali ANDI znajdziesz w książce Zasady zdrowego odżywiania skala ANDI Fuhrmana.
1 kubek posiekanego, surowego jarmużu to ponad 200% dziennego zapotrzebowania na witaminę A i 130% na witaminę C i tylko 33 kalorie!
Te niezwykle zielone liście wspomagają i poprawiają trawienie i zapobiegają zaparciom. Koktajl z jarmużem doskonale syci na długo, dzięki czemu pomaga ograniczać przejadanie się.
Jak wszystkie zielone liście jarmuż jest niezwykle bogaty w witaminę K. 1 kubek jarmużu to ponad 600% dziennego zapotrzebowania na witaminę K.
Jarmuż to również dobre źródło błonnika, żelaza, magnezu, wapnia, kwasu foliowego i potasu. Zielone liście zawierają też bardzo dużą dawkę chlorofilu.
Jarmuż, jak każde warzywo krzyżowe zasługuje na specjalną uwagę, ze względu m.in na swoje właściwości antynowotworowe.
Warzywa krzyżowe zawierają związki chemiczne (glukozynole), które są przekształcane w izotiocyjaniny (związki wzmacniające układ odpornościowy, zwalczające stany zapalne i pomagające zabijać komórki rakowe) w momencie rozdrabniania ścian komórek roślinnych. Trzeba je więc np. blendować, wyciskać, siekać lub bardzo dokładnie żuć.
Im dokładniej więc przeżuwasz warzywa krzyżowe tym więcej korzyści z nich wydobędziesz.
Dlatego dobrym pomysłem na wykorzystanie jarmużu jest wyciskanie z niego soku czy zblendowanie w zielonym koktajlu.
Do zielonych soków (ale nie tylko) polecam wyciskarkę Sana Supreme 727 lub blender, najlepiej blender próżniowy.
Uwaga na jarmuż nieekologiczny….
Zielone liście jarmużu należą bez wątpienia do jednych z najzdrowszych na świecie.
Jest jednak pewien warunek….
Jarmuż powinien pochodzić z ekologicznej uprawy, ponieważ należy do tych warzyw i owoców, które są najbardziej podatne na wchłanianie pestycydów. W najnowszym raporcie EWG to właśnie jarmuż znalazł się w czołówce tak zwanej „Brudnej 12-stki”, zajmując trzecie miejsce zaraz po szpinaku i truskawkach…
Zachęcam do własnej uprawy – w doniczkach na balkonie lub w ogródku. To prosta w uprawie roślina, która będzie do listopada a nawet grudnia doskonałem źródłem zieleniny :)
Jarmuż – najbardziej popularne odmiany
Jarmuż to obecnie jedno z najbardziej popularnych warzyw liściastych, dostępne praktycznie przez cały rok. Świeże liście jarmużu można bez problemu kupić w wielu supermarketach, coraz częściej nawet w wersji bio.
To roślina mało wymagająca, więc jeśli masz kawałek ogródka warto kupić kilka ziarenek, by cieszył oko i kubki smakowe.
U mnie w ogródku to zielone liście nr 1. Nie wymagają częstego podlewania, rosną szybko i osiągają gigantyczne rozmiary. A co najważniejsze smakiem jarmużu prosto z ogródka można cieszyć się nawet do stycznia/ lutego.
To co jest jednak ważne przy uprawie jarmużu to regularne sprawdzanie czy na jego liściach nie pojawiły się liszki (bielinka kapustnika). Liszki potrafią skonsumować całe zbiory w krótkim czasie:)
Jak chronić jarmuż przed liszkami?
Jednym z naturalnych sposobów jest spryskiwanie liści jarmużu „miksturą” np. z wrotycza czy piołunu. To gorzkie rośliny o niezwykle intensywnym zapachu. Trzeba to jednak robić bardzo często, by zabieg przyniósł efekt.
Najskuteczniejszą metodą jest regularne usuwanie liszek lub jaj liszek z liści.
Jaki rodzaj jarmużu wybrać?
Poniżej 3 moim zdaniem najbardziej popularne odmiany jarmużu plus moje ostatnie jarmużowe odkrycie.
Jarmuż kędzierzawy (karbowany)
To najczęściej spotykany jarmuż w kolorze jasno lub ciemno zielonym. Na ogół ma mocno potargane, kędzierzawe liście i twarde, włókniste łodygi. Łodygi jarmużu mogą być trudne do rozdrabniania, ale dosyć łatwo można je oderwać gdy jarmuż jest świeży.
W smaku jarmuż kędzierzawy jest dosyć charakterny, trochę pieprzny, czasami nawet lekko gorzki. Im młodsze liście tym delikatniejszy smak.
W przypadku jarmużu kędzierzawego warto zwrócić uwagę na dokładne umycie liści. Najlepiej wcześniej chwilę namoczyć w zimnej wodzie, żeby pozbyć się wszystkiego co kryje się w tych pokręconych liściach:)
W ogródku będzie zielony nawet do stycznia czy lutego. Nawet gdy liście zimą opadną, nie wyrzucaj rośliny z ogródka. Wczesną wiosną szybko wypuści młode listki, które są wyjątkowo smaczne i będą „jak znalazł” w sezonie gdy zieleniny jeszcze brak.
Jarmuż Scarlet
To odmiana o purpurowo-fioletowych, kędzierzawych liściach. Jarmuż Scarlet z pewnością wyróżnia piękny i ciemny czerwony kolor czerwony, a nawet głęboki fiolet.
To właśnie ze względu na swój kolor uważany jest również za roślinę ozdobną.
Ja rzadko używam tej odmiany jarmużu w sokach i koktajlach, ponieważ nadaje im mniej atrakcyjny kolor niż jarmuż w kolorze zielonym:) No chyba, że jest to koktajl z owocami leśnymi wówczas kolory się pięknie uzupełniają. Taka kolorowa wersja jarmużu będzie pięknie prezentować się w sałatkach.
Nasiona jarmużu kędzierzawego zielonego jak również fioletowego bez problemu kupisz w wielu sklepach ogrodniczych. Warto wybrać nasiona ekologiczne.
Jarmuż toskański, Cavolo Nero lub czarna kapusta
To mój absolutny faworyt!
Jarmuż toskański (inne spotykane nazwy to czarna kapusta, Calvo Nero, Black Magic czy Lacinato) to niezwykły jarmuż.
Ma długie, wąskie, ciemnozielone liście z wyraźnym, intensywnym i lekko słodkim smaku.
Liście czarnego jarmużu mają kolor niebiesko-zielony, są lekko pomarszczone, o zwartej teksturze. Mi najbardziej przypominają z wyglądu kapustę włoską.
W smaku jarmuż toskański jest moim zdaniem nieco słodszy i bardziej delikatny w smaku niż jarmuż kędzierzawy, ma lekko orzechowy smak.
Ze względu na swoją słodycz jest najchętniej wybierany przez żarłoczne liszki :( Ten gatunek jarmużu jest też mniej odporny na upały, suszę a także mrozy.
Przy odrobinie szczęścia zobaczysz jak kwitnie. Tak wyglądał mój kwiat jarmużu toskańskiego.
Jarmuż syberyjski i czerwony jarmuż rosyjski
Te dwie odmiany są moim zdaniem do siebie podobne (różni je m.in. kolor łodyg – rosyjski ma purpurową łodygę).
Liście tego jarmużu przypominają przerośnięte liście rukoli na grubych i chrupkich łodygach. A ich struktura jest bardziej delikatna niż w przypadku innych odmian.
Świetnie sprawdzi się i w sałatkach i koktajlach. Pamiętaj o usunięciu łodyg, ponieważ potrafią być bardzo włókniste, szczególnie w przypadku dużych liści.
Jarmuż portugalski
To moje ostatnie odkrycie. Inna nazwa tego gatunku jarmużu to Tronchuda Beira. Wyglądem przypomina trochę liście kalafiora, trochę kapustę bez główki.
W smaku dosyć delikatny. Ma naprawdę ogromne, intensywnie zielone liście, więc jeden liść spokojnie wystarczy do przygotowania zielonego koktajlu. A do tego muszę przyznać, że jest wyjątkowo łatwy w uprawie i łatwiej radzi sobie z upałami.
Jak przechowywać liście jarmużu?
Jarmuż ma mięsiste liście, a więc dosyć odporne na więdnięcie. Jeśli jednak chcesz żeby †woj świeżo zerwany jarmuż na dłużej zachował świeżość zanurz jego liście w lodowatej wodzie na chwilę, by były wilgotne. Następnie przełóż do pojemnika do przechowywania żywności.
Tak przechowywany wytrzyma w lodówce nawet 2-3 tygodnie. Podobnie przechowuję inne zielone liście jak szpinak czy mangold (burak liściasty).
Innym sposobem na przechowywanie jarmużu jest jego mrożenie. Jak mrozić jarmuż? Wystarczy dokładnie umyć liście i je wysuszyć. Pokrój jarmuż na mniejsze kawałki i umieść w pojemnikach lub woreczkach do mrożenia.
Jak jeść jarmuż?
Najlepiej na surowo, wówczas zawiera najwięcej cennych składników. np. w postaci pesto, koktajlu z jarmużem np. aronią czy soku z jarmużu i ananasa. Jarmuż smakuje również w postaci gotowanej (np. zupa z jarmużu) czy pieczonej np. super chrupiące chipsy z jarmużu. Pomysłów jest mnóstwo, a jarmuż smaczny i bardzo zdrowy, więc warto po niego sięgać.
Na moim blogu znajdziesz kilka pomysłów na jarmuż. Moja propozycja na dziś to tym razem nie koktajl, a pesto z jarmużu.
Przepis na pesto z jarmużu
Przepis jest bardzo prosty. Na przygotowanie tego pysznego pesto będziesz potrzebować:
Składniki:
- 1 kubek jarmużu (bez łodyżek, ponieważ są włókniste i twarde)
- 1 kubek natki pietruszki (daje orzeźwiający smak)
- sok z małej cytryny
- 1-2 ząbki czosnku (jeśli lubisz czosnek tak jak ja możesz oczywiście dodać go więcej)
- garść migdałów
- trochę soli do smaku
- ok. ½ szklanki dobrej oliwy
Jeśli chcesz możesz zmieniać dowolnie proporcje jarmużu i natki pietruszki lub zamiast natki pietruszki dodać np. liście bazylii. Możesz oczywiście dodać jeśli lubisz kawałek sera parmezan (wówczas będziesz potrzebować mniej soli).
Jak przygotować pesto z jarmużu?
Wszystkie składniki wrzuć do blendera lub malaksera by uzyskać pesto w nieziemsko zielonym kolorze i smaku! Możesz go dodać do ulubionego makaronu, dodać do pizzy, zapiekanek lub zwyczajnie posmarować nim kawałek dobrego chleba:)
Mniam.
Witam!
A jak poznać czy jarmuż był uprawiony naturalnie czy tzw. „pędzony” na nawozach?
Ja kupuje na lokalnym ryneczku od tak uważam zaufanej osoby,/ sprzedaje pojedyncze sztuki/, ale ostatnio ktoś mi zwrócił uwagę że ten jarmuż odmiana Lacinato Kale jest zbyt intensywnie zielony – zdziwiło mnie to bo akurat ta odmiana właśnie tym się charakteryzuje…
Moje pytanie Jak sprawdzić i ewentualnie jak przygotować przed spożyciem tą zieleninę by się pozbyć , zutylizować środki chemiczne ?czy samo moczenie w wodzie wystarczy?
Polecam moczyć jarmuż w wodzie z octem spirytusowym, a później w roztworze z sody oczyszczonej przez pare minut. Ja tak robię też ze szpinakiem i ze wszystkimi owocami, które jem ze skórką. Świetny sposób!
dzien dobry, mam pytanie dla pani, gdzie mozna kuoic ta nasiona jarmuż Tronchuda Beira. ,jestem bardzo czekawa, bo ta odmiana jest bardzo podobna do jarmuz w brazylii, ja jestem z Brazylii,mieszkam w Polsce 5 lat,mam dzialka i mam jarmuz ale nie ta odmiana,dziekuję
Witam serdecznie. Ja odkryłam ten wspaniały gatunek jarmużu trochę przez przypadek, kupując mix nasion jarmużu :) Ta odmiana jest wyjątkowa, liście są gigantyczne:) Jeśli chodzi o nasiona to można je kupić w Portugalii (jak na jarmuż portugalski przystało:)) w wersji bio na stronie https://www.sementesvivas.bio/en/heritage-line/543-cabbage-tronchuda-portuguesa.html lub w USA, (np. tutaj https://www.westcoastseeds.com/products/tronchuda-beira-portuguese lub https://www.reneesgarden.com/products/kale-portuguese-tronchuda-beira) pozdrawiam z Mazur
Mam swój jarmuż w ogrodzie, ekologiczny.Liście zjadam surowe będąc w ogrodzie oraz jako surówkę z jogurtem, czego nie zjem ja i moja rodzina zjadają sarny w zimie ( wiedzą co dobre ).
Brawo! Super pomysł na zagospodarowanie nadwyżek zieleniny:) pozdrawiam serdecznie
I jeszcze lebioda, którą robiła, zbieraną przez dzieciaki, moja ciocia Rózia.
Jarmuż to żadna nowość! W latach powojennych był na polskich stołach. Kupowało się na rynku dopiero po przymrozkach tak jak brukselkę bo wtedy traciły gorzkość. Jarmuż, dynia, brukiew czy marchew były synonimem „bidy”. Później zapomniano o nich bo ludziom żyło się coraz lepiej, a szkoda bo byliśmy zdrowsi. Pozdrawiam JK /rocznik 1944/
Pani Jadwigo,to prawda, jarmuż to nie nowość, chociaż dla wielu osób to odkrycie. Mnie najbardziej cieszy fakt, że to zielone warzywo wraca do łask i staje się coraz bardziej popularne:) Pozdrawiam i życzę dużo zdrowia!
Wszystko fajnie również jem jarmuż, tylko jak ma być tak zdrowo to nie wiem po co wspominasz na koniec o smacznym chlebku przecież to sama węglowodany. Pozdrawiam
A co złego jest w węglowodanach?:) Bataty, pełnoziarniste pieczywo, brązowy ryż, kasza czy rośliny strączkowe są źródłem dobrych węglowodanów.
No muszę się przyznać że jestem na diecie Kwaśniewskiego, oczywiście węglowodany trzeba jeść ale na pewno nie w pieczywie , warzywa kapustne owszem
Kto by kiedyś pomyślał, że jarmuż będzie takim popularnym i cenionym produktem…
Super post. Uwielbiam jarmuż do zielonych soków, ale mam problem – nie mogę go ostatnio nigdzie dostać :( Nawet w lokalnych sklepach bio. Zastanawiam się czy kupować mrożony i wtedy rozmrażać w temperaturze pokojowej?
Dzięki Weroniko:) Nigdy nie próbowałam wyciskać soku z mrożonych składników (mrożone liście i owoce stosuję jedynie w koktajlach), ale słyszałam o mrożeniu soku z jarmużu czy trawy pszenicznej – może w ten sposób warto przechowywać jarmuż?
Dziękuję za odpowiedź. Były takie dni w Alnaturze (w DE), że stał kosz ze świeżym jarmużem i można było brać na wagę. I nagle nic :( Jedyny jaki znalazłam, to mrożony. Nawet u Turka nic nie ma he he. Będę szukać albo bawić się w rozmrażanie. Strasznie mi smakuje w wyciskanych sokach.
Ja tez uwielbiam jego smak:)
Hoduje swój jarmuż w szklarni. Coś wspaniałego, ale przesadzilam z ilością, więc zerwalam duża ilość do zamrozenia. WAŻNE- przed należy zblanszowac posiekany jarmuż. Wrzucamy go do gotującej wody na dokładnie dwie minuty. Potem od razu w durszlag i do lodowatej wody ( dość dużo lodu) aby natychmiast zatrzymać proces gotowania. Ważne to jest o tyle, że po tym czasie jeśli będziemy ho dłużej gotować, wydzielają się enzymy, które zniszczą jego właściwości. Także trzeba sobie nastawić minutnik i mieć wszystko przygotowane. Zimny jarmuż odciskamy z wody i wkładamy do plastikowego opakowania lub specjalnych plastikowych torebek, które nadają się do zamrażalnika.
Taki jarmuż rozmrazamy, jak szpinak, można wrzucić na wok ( stir-fry) lub dodawać do zapiekanek, lasagne itp.
Smacznego:)
dziękuję za komentarz:)
:)
Ja też tak robiłam przez kilka lat (mam nadmiary w ogrodzie) ale zrezygnowałam. Ostanie 2 lata mrożę porwane, umyte i osuszone liście jarmużu w dużych torebkach strunowych. w temp -18C świetnie się przechowuje i nadaje się nawet do sałatek po rozmrożeniu. Minusem jest, że zajmuje więcej miejsca w zamrażarce niż ten blanszowany. Ale jak to często bywa coś za coś :)
Świetny post, dowiedziałam się wiele ciekawostek o jarmużu. :-) Pozdrawiam!
Miło mi, dziękuję:)
Jarmuż jest super. Wszyscy mi polecają zrobić z niego chipsy, ale jakoś jeszcze tego nie przetestowałam:-)
Aniu koniecznie wypróbuj i daj znać czy Ci smakowało:)
Witam, czy lodygi jarmuzu sa jadalne poniewaz jem je od jakiegos czasu razem z liscmi i nie wiem czy się nie otruje :) ?
Pewnie, że tak:) Ja się ich pozbywam na ogół bo są dosyć twarde i nie zawsze zblendują się idealnie:)
Polecam wyciskanie (pozostałych po oddzieleniu) łodyg jarmużu w wyciskarce wolnoobrotowej. Pyszny zielony sok np z marchewką i jabłkami a i nic się nie zmarnuje.
Pozdrawiam
Super pomysł!