Pokrzywa zwyczajna. Co o jej właściwościach mówią badania?

To niewymagający, odporny i wszędobylski chwast. Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica) to jednak niezwykły chwast, który nadal jest mało doceniany. A przecież pokrzywa to chwast, który wpływa nie tylko na Twoje zdrowie. Wzmacnia włosy, pomaga przy infekcjach gardła, a nawet wspiera odchudzanie. Pewnie słyszałeś, że pokrzywa jest dobra na anemię, bo zawiera żelazo i że świetnie oczyszcza organizm z toksyn.

Czy byłeś kiedyś ukłuty przez pokrzywę? Ja wielokrotnie. Moja babcia mówiła wówczas, że ukłucie pokrzywy wzmacnia organizm.

Dlaczego pokrzywa kłuje?

Liście i łodygi pokrzywy pokryte są małymi igiełkami. To właśnie one podczas zetknięcia ze skórą powodują pieczenie. Podczas zetknięcia skóry z pokrzywą do organizmu przedostają się związki chemiczne takie jak kwas mrówkowy, histamina, serotonina czy acetylocholina. W ten sposób roślina broni się przed intruzami :)

Pokrzywa zwyczajna ma bardzo wiele zastosowań. Niektóre z nich mogą Cię zaskoczyć.

Pokrzywa i jej lecznicze właściwości

Pokrzywa ma wiele zastosowań, ale z pewnością na bliższą uwagę zasługują jej wyjątkowe właściwości zdrowotne. Pokrzywa to doskonale udokumentowana badaniami roślina pod kątem leczniczych właściwości, stosowana w medycynie od wieków. Zawiera imponujące ilości minerałów i witamin takich jak witamina A, C, D, E i oczywiście jako zielony liść witaminę K. Poza tym zawiera antyoksydanty walczące z wolnymi rodnikami.

1. Pokrzywa świetnie oczyszcza organizm z toksyn

Robi to wyjątkowo skutecznie. Pokrzywa nazywana jest wiosennym tonikiem. Wspomaga organizm w oczyszczaniu z zalegających w organizmie resztek przemiany materii i toksyn. Wspomaga oczyszczanie krwi, ma działanie moczopędne przez co wykorzystywana jest w dietach odchudzających i oczyszczających.

2. Łagodzi alergie

Dr. Andrew Weil, znany naturopata i autor wielu książek na temat zdrowego odżywiania uważa, że nie zna nic skuteczniejszego co przynosiłoby ulgę w alergii co pokrzywa. Chwast ten może wpływać na objawy kataru siennego takie jak kichanie czy swędzenie. Zdaniem Dr. Weil’a pokrzywa redukuje ilość histaminy, którą organizm uwalnia po zetknięciu z alergenem. W jednym z badań  57% badanych osób wskazało, że pokrzywa zmniejsza alergie, a 48% badanych stwierdziło, że pokrzywa jest bardziej skuteczna niż leki przeciwalergiczne.

3. Chleb z pokrzyw? Czemu nie

Nigdy nie jadłam chleba zrobionego z mąki z pokrzywy, ale jestem bardzo ciekawa jak smakuje. W jednym z badań z 2016 roku naukowcy porównali mąkę z pokrzywy z konwencjonalną mąką z pszenicy i jęczmienia. Okazało się, że mąka z pokrzywy jest znacznie zdrowsza niż ta wytworzona z konwencjonalnych ziaren.

Sproszkowana pokrzywa zawiera duże ilości białka (38%), błonnika (9%), wapnia (0,17%), żelaza (0,23%) i stosunkowo niewiele węglowodanów (37%). Ponadto w porównaniu do mąk tradycyjnych, posiada w swym składzie znacznie więcej przeciwutleniaczy oraz jest mniej kaloryczna.

Mąka z pokrzywy jest świetnym źródłem energii, białka, błonnika, a substancje aktywne w niej zawarte mogą odgrywać istotną role w profilaktyce reumatyzmu, skurczy mięśni, czy nawet nowotworów.

4. Wspiera pracę i oczyszcza nerki

Liście pokrzywy mają działanie moczopędne, oczyszczają krew, wspomagają organizm w usuwaniu nadmiaru kreatyniny i kwasu moczowego. Rozpuszczają kamienie, wspierają pracę układu moczowego, kontrolują infekcje oraz stany zapalne nerek.

Jako naturalny detoksykator, oczyszczacz krwi i diuretyk, pokrzywa usuwa zanieczyszczenia takie jak bakterie, kwas moczowy, „piasek” i kamienie z Twoich nerek oraz z przewodu moczowego. Ponadto pomaga usuwać nadmiar wody z organizmu.

5. Hamuje rozrost gruczołu krokowego i komórki rakowe prostaty

Łagodny rozrost gruczołu krokowego (łac. hyperplasia prostatae, z ang. BPH – Benign prostatic hyperplasia) dotyka w Polsce już około 2 milionów mężczyzn. Pojawienie się BPH zwiększa się wraz z wiekiem i daje o sobie znać zmniejszając znacząco komfort życia.

Jedną z najczęściej stosowanych ziołowych terapii leczniczych jest pokrzywa, która działa antybakteryjnie, przeciwwirusowo, antynowotworowo. Moduluje układ odpornościowy i dzięki aktywnym związkom (takim jak fitosterole, lignany i polisacharydy) łagodzi symptomy rozrostu gruczołu krokowego, czego dowodzi jedno z badań opublikowanych w 2013 roku.

A oto kolejne badanie przeprowadzone na grupie 558 osób cierpiących na zespół kliniczny BPH, w tym objawy z dolnych dróg moczowych, często określane mianem LUTS (lower urinary tract symptoms). Naukowcy z Iranu przez 6 miesięcy podawali grupie badanych korzeń pokrzywy zwyczajnej, a drugiej grupie placebo. Po 6 miesiącach 81% z grupy otrzymującej pokrzywę stwierdziło poprawę, podczas gdy w grupie placebo było to zaledwie 16%.

W innym badaniu wykazano, że wyciąg z korzenia pokrzywy spowalnia, a nawet zatrzymuje rozprzestrzenianie się komórek rakowych prostaty.

6. Pokrzywa na anemię

Pokrzywa jest tuż obok innych dziko rosnących roślin jak mniszek lekarski, często polecana w przypadku anemii. Zawartość witaminy C w pokrzywie sprawia, że żelazo jest lepiej wchłaniane, a jego poziom w organizmie podnosi się w naturalny sposób.

Zdaniem naukowców z Uniwersytetu Maryland Medical Center z Baltimore, pokrzywa od stuleci używana jest w leczeniu bólu stawów, mięśni, egzemy, artretyzmu, dny moczanowej i anemii.

7. Pokrzywa na egzemę

Egzema to nic innego jak stan zapalny powierzchni skóry w wyniku którego pojawiają się rumienie, obrzęki, grudkowata skóra, a nawet drobne pęcherzyki. Jest dokuczliwa i może trwać latami, z większym lub mniejszym nasileniem objawów.

Dzięki przeciwzapalnemu i antyhistaminowemu działaniu, pokrzywa może być skutecznym i w pełni naturalnym „lekarstwem” na egzemę. Aby złagodzić objawy egzemy można połączyć leczniczą moc pokrzywy stosując ją zewnętrznie oraz wewnętrznie w formie herbat, soków czy koktajli.

Kolekcja ubrań z pokrzywy?

Podczas I Wojny Światowej alianci kontrolowali 90% dostawy bawełny. Nic więc dziwnego, że niemieccy żołnierze musieli znaleźć inny produkt na uszycie bardzo dużej ilości mundurów. I znaleźli. Uszyli mundury z… pokrzyw.

Dzisiejszy świat mody również wraca do tej koncepcji i wykorzystuje pokrzywę do produkcji ubrań. Znany włoski dom mody z Florencji również dostrzegł zalety zwykłego chwastu tworząc kolekcję ubrań z dodatkiem pokrzyw. Zdaniem Susan Clowes z Corpo Nove pokrzywa to świetna alternatywa do bardzo zanieczyszczonej m.in. pestycydami bawełny.

Również znana aktorka Kate Moss dostrzegła ekologiczną stronę oraz wygodę noszenia sukni zrobionych z pokrzyw.

Nie miałam okazji nosić ubrań wykonanych z pokrzyw, ale podobno są bardzo miłe w dotyku i oczywiście nie kłują :)

Jak używać i spożywać pokrzywę?

Pokrzywę możesz wykorzystywać na wiele sposobów. Sok, koktajl, herbata, zupa, chleb, makaron, pesto, suplementy, ekstrakt, w formie smażonej (podobnie jak szpinak). Opcji jest naprawdę wiele. Moim zdaniem, im mniej przetworzona pokrzywa tym więcej dobrego zrobi dla Twojego zdrowia.

Koktajl i świeży sok z pokrzywy

Najczęściej używam świeżych liści pokrzywy w koktajlach i sokach. W takiej formie dostarczam organizmowi maksymalną ilość składników odżywczych zawartych w pokrzywie. Pokrzywa w formie koktajlu (z błonnikiem) czy też soku (skondensowana ilość składników odżywczych) to również najefektywniejsza metoda na wykorzystanie leczniczej mocy tego chwastu.

Tutaj znajdziesz przepis na zielony koktajl z pokrzywą, a tutaj przepis i więcej informacji na temat soku z pokrzywy.

Pokrzywa zarówno w soku, jak też koktajlu nie kłuje, więc śmiało można pić świeżą pokrzywę :)

Herbata z pokrzywy

W sezonie robię sobie duży zapas pokrzywy, której część suszę, a część mrożę (zarówno świeże liście, jak też kostki wcześniej wyciśniętego soku). Mrożoną wykorzystuję do koktajli, a suszoną do herbat.

Herbata z pokrzywy, którą zbierzesz sam smakuje zdecydowanie lepiej niż herbata z „saszetki” (podobnie zresztą jak w przypadku mięty). W sezonie zaparzam świeże liście pokrzywy. Mają bardzo intensywny aromat i delikatny smak. Na herbatę najlepsze są liście zbierane z górnych rzędów.

Pokrzywa na włosy

Działa jak dobry tonik na włosy stymulując ich wzrost, przywracając naturalny kolor i blask. Poprawia stan skóry głowy, wzmacnia słabsze włosy i usuwa łupież. Wspomaga regulację sebum. Dlatego pokrzywa jest składnikiem wielu kosmetyków do włosów.

Tonik możesz zrobić sam w domu. Wystarczy duża garść świeżych liści pokrzyw, które należy umyć i zalać wrzątkiem. Po zalaniu odczekaj około 10 minut i usuń liście pokrzywy. Do toniku możesz dodać kilka kropel ulubionego olejku eterycznego. Taki tonik po ostudzeniu należy wcierać we włosy i skórę głowy, a następnie dobrze spłukać.

Niektóre badania sugerują, że wyciąg z korzenia pokrzywy potrafi blokować hormon (DHT – aktywna forma testosteronu) odpowiedzialny za wypadanie włosów.

Pokrzywa w ciąży

Zdania są podzielone.

Jedni uważają, że pokrzywy nie powinno się spożywać podczas ciąży ze względu na jej wpływ na hormony i moczopędny efekt.  Inni wręcz przeciwnie zalecają pić pokrzywę ze względu na zawartość minerałów takich jak magnez, wapń, żelaza i witaminy K. Ponadto pokrzywa wspiera produkcję mleka.

Szukając odpowiedzi na pytanie czy pokrzywa w ciąży jest wskazana czy nie natknęłam się na specjalne herbaty dla ciężarnych kobiet, które w składzie zawierają pokrzywę (np. Pukka Motherkind Pregnancy czy też Herbatka dla kobiet w ciąży firmy Herbapol).

Wiele źródeł wskazuje jednak, że kobiety w ciąży mogą spożywać w niewielkich ilościach herbatę z liści pokrzyw, ale powinny unikać korzenia pokrzywy.

Nie udało mi się znaleźć żadnych badań, które jednoznacznie potwierdzałyby za lub przeciw, więc lepiej skonsultować temat ze specjalistą.

Przeciwskazania

Pokrzywa jest bardzo bezpieczna, kiedy jak wszystko (a szczególnie zioła) spożywana jest z umiarem. Są jednak przypadki, kiedy nie powinno się spożywać pokrzywy.

Zdaniem Uniwersytetu Maryland Medical Center oraz WebMD pokrzywa może reagować z następującymi lekami:

1. Leki przeciwzakrzepowe – pokrzywa ze względu na zawartość witaminy K również wpływa na gęstość krwi i może nasilać działanie leków przeciwzakrzepowych
2. Leki na nadciśnienie – pokrzywa stosowana jest w przypadku wysokiego ciśnienia krwi, więc może nasilać działanie leków na nadciśnienie
3. Leki moczopędne – pokrzywa ma stosunkowo silne działanie moczopędne, więc łączenie jej z lekami moczopędnymi może ten efekt nasilić
4. Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) – pokrzywa może wzmagać działanie niektórych leków przeciwzapalnych, które w połączeniu z chwastem mogą działać jeszcze silniej. Wiele badań wskazuje, że ekstrakt z pokrzywy połączony z NLPZ może pomóc w obniżeniu dawki lekarstw to i tak najlepiej skonsultować to lekarzem.

Ponad to pokrzywy nie powinno się spożywać tuż przed i kilka dni po operacji chirurgicznej, aby uniknąć nadmiernego krwawienia.

Pokrzywa wspomaga walkę z cukrzycą, jeśli jednak przyjmujesz już leki na cukrzycę pokrzywa może nasilać ich działanie.

Kiedy i gdzie zbierać pokrzywy?

Najlepiej zbierać młodą, nieprzerośniętą pokrzywę, która jeszcze nie zakwitła (nie ma jeszcze kwiatów) co przypada na kwiecień, maj. W zależności od miejsca może to być też początek czerwca.

Młoda pokrzywa posiada najwięcej właściwości, gdyż nie zdążyła jeszcze oddać cennych składników odżywczych kwiatom.

Gdzie zbierać pokrzywę? Z daleka od dróg i zanieczyszczeń. Ja zbieram pokrzywę przy lasach, łąkach i nad jeziorami. Jest jej tam bardzo, bardzo dużo.

Sparzona, ususzona pokrzywa nie kłuje. Podobnie nie kłuje pokrzywa w koktajlu i soku. Do zbierania świeżych liści najlepiej jednak zaopatrzyć się w rękawiczki lub robić to przez folię.

Na koniec…

Pokrzywa zwyczajna ma tak wiele zastosowań, że stała się bohaterem wielu książek i publikacji. Trudno byłoby opisać wszystkie z nich. Jest ich naprawdę wiele.

Znajduje zastosowanie w medycynie, kosmetyce, modzie, kuchni i oczywiście w przyrodzie, gdzie stanowi jedyny pokarm dla niektórych gatunków motyli oraz owadów. To również schronienie dla biedronek, które składają swoje jaja na pokrzywach.

Jako ciekawostkę dodam, że liście świeżej pokrzywy umieszczone razem z owocami sprawiają, że owoce zachowują świeżość i jędrność na dłużej poprzez zapobieganie formowania się pleśni. Z pokrzywy robi się też wino i piwo.

Liście pokrzywy mają inne działanie niż korzeń pokrzywy i zawierają znacznie więcej antyoksydantów.

Mam nadzieję, że przekonałam Cię do jej stosowania :)

A jaki jest Twój sposób na pokrzywę?